GABINET LOGOPEDYCZNY I NEUROTERAPII EEG BIOFEEDBACK PIOTRKÓW TRYBUNALSKI

1. Budowa i działanie narządu głosu
Struny głosowe będące źródłem dźwięku znajdują się w krtani, dlatego to ona jest miejscem wzniecania dźwięku.
Krtań (larynx) zbudowana jest z dziewięciu chrząstek – trzy z nich są nieparzyste: pierścieniowata, tarczowa i nagłośnia, natomiast trzy są parzyste: chrząstki Santoriniego, klinowate (Wrisberga) oraz nalewkowe. Czasem zdarza się, że występują chrząstki drobne zwane trzeszczkowa tymi. Chrząstki – tarczowa i pierścieniowa, a także pierścieniowa i nalewkowate połączone są ze sobą więzadłami i stawami, dzięki czemu krtań ma ułatwioną
ruchliwość.
Centralną część krtani stanowią dwie struny głosowe (ligamenta vocalia). Struna głosowa zbudowana jest z więzadła głosowego, mięśnia głosowego, tkanki łącznej, naczyń, nerwów i błony śluzowej, która jest przesuwalna w stosunku do podłoża (Pruszewicz1992, s. 31).
Długość struny głosowej jest zróżnicowana: u noworodka wynosi 0,7 cm, u kobiet 1,6 – 1,8, u mężczyzn 2,0 – 2,4 (Zaleska-Kręcicka 1998, s.209).
Obracające się chrząstki nalewkowate, sprawiają, że struny głosowe rozsuwają się na boki oraz przesuwają się do środka. Oddychanie powoduje, że struny głosowe są od siebie
oddalone, natomiast podczas fonacji zbliżają się do siebie, tym samym zamykając głośnię.
Ważnym elementem organizmu ludzkiego, uczestniczącym w tworzeniu się głosu, jest układ oddechowy. Zbudowany jest z dolnej i górnej części. Dolne drogi oddechowe to jama
nosowa (cavum nasi)i gardło (pharynx), górne drogi oddechowe stanowią: krtań (larynx), tchawica (trachea) i oskrzela (bronchi). Powietrze, w procesie oddychania, dostaje się przez nos do dróg oddechowych (w przypadku niedrożności nosa pobierane jest przez usta). Dalej przechodzi przez gardło oraz krtań, będącą jego przedłużeniem i wędruje dalej przez tchawicę, oskrzela, aż do płuc. Ta droga przebyta przez powietrze to wdech. Powietrze wydychane przechodzi przez elementy układu oddechowego dokładnie w odwrotnej kolejności. Gdy napotka na drodze oddalone od siebie struny głosowe (przy wdechu i przy
wydechu) i szeroko rozwartą głośnię, dźwięk nie powstanie. Natomiast, gdy struny głosowe są zwarte (przy wydechu), powstaje dźwięk.
Przepona to mięsień, który oddziela jamę klatki piersiowej od jamy brzusznej. Jest bardzo aktywnym mięśniem. Pracuje między klatka piersiową a jamą brzuszną, zmieniając ich rozmiary w zależności od potrzeb.
U człowieka występują różne typy oddychania. Uzależnione są od aktywności mięśni oddechowych :
oddychanie szczytowe (obojczykowo-żebrowe) – polega na aktywności mięśni żebrowych i mięśni mostka przy braku aktywności dolno żebrowych oraz przepony; widoczne jest unoszenie ramion; jest to oddech płytki, nawet wadliwy;
oddychanie piersiowe (żebrowe) – uaktywnia mięśnie dolno żebrowe; na skutek ich pracy żebra unoszą się do góry;
oddychanie brzuszne (przeponowe) – przeważa praca przepony; wskutek jej obniżania klatka piersiowa powiększa swoje rozmiary; pracę przepony obserwuje się po ruchach brzucha;
oddychanie żebrowo-brzuszne (żebrowo-przeponowo-brzuszne lub całościowe) – biorą w nim udział wszystkie mięśnie oddechowe; oddech najlepszy, najzdrowszy – poprawia wentylację pęcherzyków płucnych, w fonacji pozwala na uzyskanie
najlepszych parametrów.
Aby barwa dźwięku została wzmocniona, konieczny jest udział rezonatorów. Już w krtani dźwięki fonowane zostają wzmocnione przez chrząstki krtaniowe. Następnie są przekazywane na chrząstki tchawicy, dalej oskrzeli. Do udziału w rezonansie zdolne są również kości mostka, obojczyka i żeber.
Z powyższych rozważań wynika, że do wytworzenia mowy, również śpiewu, potrzebna jest komplementarność działania mechanizmu drgającego, podgłośniowego ciśnienia
wydechowego oraz przestrzeni rezonansowej klatki piersiowej oraz gardła, jamy ustnej i nosowej. Istnieją różne teorie powstawania głosu: mioelastyczna, kloniczna i aerodynamiczna. Niezależnie od nich należy zdawać sobie sprawę z tego, że narząd głosu wymaga odpowiedniej pielęgnacji, zapewnienia optymalnych warunków pracy, zwłaszcza,
gdy służy jako podstawowe narzędzie pracy.

2. Najczęściej spotykane choroby narządu głosu

2.1. Chrypka. To zmiana barwy głosu na niższy, twardy, o nieczystej intonacji. Chrypka
(dysfonia) – zmiana barwy głosu na twardy, niższy, bezdźwięczny, o nieczystej intonacji; może być spowodowana nagromadzeniem śluzu na więzadłach głosowych, obrzękiem strun głosowych
lub niewydolnością mięśnia głosowego. Czasem powodem chrypki może być nagromadzenie śluzu na wiązadłach głosowych, wówczas odkaszlnięcie wystarczy, aby usunąć uczucie chrypki.

2.2 Bezgłos (afonia). Zanik głosu spowodowany niedowładem mięśni krtaniowych.

2.3 Niedomykalność strun głosowych (niewydolność głośni). Struny głosowe nie stykają się na
całej powierzchni, co powoduje powstanie szczeliny, przez którą przedostaje się powietrze nie
zmienione w falę dźwiękową; może być spowodowana niewydolnością wynikającą z zaburzeń
psychofizjologicznych i różnorakich przeczulic lub niewydolnością będącą objawem
zmęczenia głosu na skutek przeciążenia czynnościowego aparatu głosowego.

2.4 Guzek śpiewaczy (nodulus chorda vocalis). Inaczej guzek krzykaczy; ma postać zgrubienia na brzegu struny głosowej; zwykle występuje symetrycznie na obydwu strunach głosowych,
powstaje na skutek nadmiernego zwierania strun głosowych.

2.5 Zapalenie krtani (laryngitis acuta). Schorzenie powierzchniowej błony śluzowej krtani, pojawia się w wyniku przegrzania, przeziębienia lub jako następstwo zapalenia gardła lub anginy ropnej; objawy: chrypka, bolesne pieczenie w obrębie krtani, poczucie suchości i podwyższona temperatura ciała.

2.6 Przewlekłe zapalenie krtani (laryngitis chronica). Zazwyczaj jest następstwem nieleczonego zapalenia krtani; objawia się polipami (szaro zabarwione zgrubienia) na błonie śluzowej.

2.7 Alergiczne choroby krtani. Objawy podobne jak przy zapaleniu krtani i przewlekłym zapaleniu krtani; symptomy te nie ustępują po zastosowaniu typowych procedur medycznych procedur, mają charakter stały, nasilają się przy zwiększonej aktywności alergenów.

3. Profilaktyka chorób narządu głosu
Biorąc pod uwagę wyżej zaprezentowane schorzenia, należy położyć nacisk na profilaktykę. To dzięki niej człowiek może uniknąć wielu kłopotów ze strony narządu głosu.