Zarówno w okresie rozwojowym, jak i w wieku dojrzałym jedną z częstszych przyczyn padaczek są urazy mózgu. Napady drgawek po urazie mózgu mogą wystąpić natychmiast (do 24 godzin po urazie), w ciągu pierwszego tygodnia po urazie (wczesne) lub też po upływie tygodnia od urazu mózgu (późne). Im cięższy uraz mózgu, tym większe ryzyko wystąpienia napadów padaczkowych .
Łagodne urazy głowy cechuje krótkotrwała utrata przytomności, brak złamań kości czaszki, objawów ogniskowych, stłuczenia mózgu i krwiaka. Ciężkie urazy charakteryzują się stłuczeniem tkanki mózgu, krwiakami wewnątrzmózgowymi lub wewnątrzczaszkowymi, utratą przytomności lub niepamięcią trwająca dłużej niż doba, a także zaburzenia neurologiczne pod postacią niedowładów połowiczych, afazji, czy otępienia .
Dane epidemiologiczne
Częstość występowania drgawek po urazie mózgu nie jest dokładnie sprecyzowana. Waha się bowiem od 2,5 do 40%. Stłuczenie mózgu i krwiak mózgu jest przyczyną około 25% napadów pourazowych, natomiast uraz drążący w tkankę mózgu – odpowiada za blisko 50% napadów drgawkowych .
Objawy i diagnostyka padaczki pourazowej
Napady drgawkowe natychmiastowe występują bardzo rzadko. Napady wczesne dotyczą około 3-14% pacjentów z urazami głowy. Częściej są obserwowane u dzieci i predysponują do wystąpienia padaczki późnej. Do czynników ryzyka wystąpienia napadów wczesnych zalicza się:
- urazy czaszki z wgłobieniem,
- urazy przeszywające,
- krwotoki śródczaszkowe,
- utrata świadomości przedłużająca się powyżej doby,
- wystąpienie napadów drgawkowych w ciągu 24 godzin od urazu.
Napady późne dotyczą 5% pacjentów z zamkniętymi urazami głowy, a w przypadku krwawień wewnątrzczaszkowych i złamań kości czaszki z wgłobieniem – występują u 30% pacjentów. Obecność napadów wczesnych zwiększa ryzyko wystąpienia padaczki późnej do 50%.
Jedynie późne napady drgawkowe nawracające po wyleczeniu następstw urazu powinno się traktować jako padaczkę pourazową. Napad pourazowy może wystąpić nawet do kilkunastu lat po urazie mózgu. U większości pacjentów występują napady częściowe lub wtórnie uogólnione.
Rozpoznanie padaczki polega na zaobserwowaniu napadu paczkowego we wspomnianych okresach po urazie głowy. Uraz głowy musi być udokumentowany. W elektroencefalogramie i obrazie rezonansu magnetycznego często nie stwierdza się odchyleń od normy.
Możliwości leczenia
U ponad połowy pacjentów po urazie mózgu pierwszy napad występuje w ciągu pierwszego roku. Należy wiedzieć, że u 1/4 pacjentów po urazach napady drgawkowe nie powtarzają się, zatem wielu lekarzy rozpoczyna leczenie dopiero po wystąpieniu drugiego napadu.
Profilaktyczne stosowanie leków przeciwpadaczkowych jest kwestią dyskusyjną. Nie ma jednego stanowiska w tej kwestii. Aby zmniejszyć powikłania napadów pojawiających się w okresie intensywnej terapii poleca się stosowane fenytoiny przez pierwszy tydzień. Alternatywnym lekiem jest lewetiracetam. Jeśli dzięki tej farmakoterapii napady drgawkowe nie wystąpiły przez 1-2 tygodnie od urazu, wówczas nie kontynuuje się leczenia. Okazuje się, że kwas walproinowy nie jest tak skuteczny jak fenytoina w zapobieganiu napadów pourazowych. Warto wiedzieć, że działanie ochronne po urazie mogą wykazywać również naturalne antyoksydanty (np. witamina E, C, tanina, melatonina i inne).
W przypadku napadów padaczkowych opornych na leki rozważa się wykonanie operacji neurochirurgicznej polegającej na usunięciu ogniska padaczkowego będącego wynikiem urazu mózgu. Pourazowe ognisko padaczkowe powinno zostać wcześniej zlokalizowane i określone, czy jest możliwe do usunięcia operacyjnego, czy nie.