Choroba często cechuje się nagłym początkiem i wtedy występują napady padaczkowe ogniskowe lub grand mal (uogólnione toniczno-kloniczne). Czasem infekcja rozwija się powoli. Objawy neurologiczne wyprzedza pojawienie się afazji i zaburzeń psychicznych (zaburzenia osobowości, wycofanie, pobudzenie z halucynacjami, splątanie). Chory trafia zwykle do szpitala z wysoką gorączką, sztywnością karku i innymi objawami oponowymi.
Objawy oponowe W ciągu kilku godzin lub dni dochodzi do pogorszenia stanu pacjenta. Obserwowane są wówczas zaburzenia świadomości i ogniskowe objawy neurologiczne (typowe dla opryszczkowego zapalenia mózgu: porażenie i niedoczulica połowicza, ataksja, drgawki ogniskowe). Zmiany skórne występują u niewielkiej liczby pacjentów, zaś sama opryszczka nie stanowi kryterium rozpoznania choroby. Opryszczkowe zapalenie mózgu może trwać nawet kilka miesięcy.
Diagnostyka i różnicowanie Najistotniejsze pod względem diagnostycznym są: elektroencefalogram i rezonans magnetyczny głowy. Już od samego początku choroby w badaniach tych ujawnia się nieprawidłowości. W EEG występują rozlane fale wolne i zmiany ogniskowe w obszarach skroniowych. Dzięki rezonansowi magnetycznemu możliwe jest rozpoznanie słabo nasilonego obrzęku mózgu już we wczesnym etapie choroby, dlatego też MRI powinno być wykonane jako pierwsze, gdy podejrzewa się opryszczkowe zapalenie mózgu. Obraz tomografii komputerowej we wczesnym stadium choroby może być w normie.
W celach diagnostycznych wykonywana jest także punkcja lędźwiowa i pobranie płynu mózgowo-rdzeniowego do badań. Stwierdzana jest pleocytoza z dominacją limfocytów, a czasem we wczesnym stadium – z granulocytami obojętnochłonnymi. Często w płynie mózgowo-rdzeniowym stwierdza się obecność erytrocytów. U niektórych chorych w pierwszym badaniu płyn może być prawidłowy. Ostateczne rozpoznanie opiera się na wyizolowaniu wirusa z płynu mózgowo-rdzeniowego lub mózgu, wykazaniu obecności DNA wirusa lub wykryciu antygenu wirusowego w tkankach mózgu. Przeciwciała skierowane przeciwko wirusowi opryszczki pojawiają się jednak później, zatem nie mają znaczenia w szybkiej diagnostyce.
Rozpoznanie różnicowe opiera się na wykluczeniu chorób o podobnym przebiegu, jak np. inne formy wirusowego i poinfekcyjnego zapalenia mózgu, zakażenia bakteryjne, grzybicze i pasożytnicze oraz guzy i ropnie mózgu.
Możliwości leczenia Należy dołożyć wszelkich starań, aby szybko i trafnie rozpoznać opryszczkowe zapalenie mózgu ze względu na wysoką śmiertelność (70-80%) i ryzyko wystąpienia ubytków neurologicznych u osób, które przeżyły jego objawy.
W leczeniu stosowane są steroidy – zmniejszające obrzęk mózgu, a także acyklowir (lek przeciwwirusowy), jako lek z wyboru. Efekty leczenia zależą od wieku pacjenta, stopnia zaburzeń świadomości i okresu wdrożenia właściwego leczenia. Jeśli tylko podejrzewa się opryszczkowe zapalenie mózgu, należy wdrożyć acyklowir, nawet w przypadku gdy jeszcze nie wykonano rezonansu magnetycznego. Leczenie acyklowirem powinno trwać dwa tygodnie, gdyż obserwowano nawroty choroby po 10 dniach leczenia. Jeśli zaś mimo wdrożenia leczenia w ciągu 48-72 godzin doszło do pogorszenia stanu – należy wykonać biopsję mózgu.
