Krwotok podpajęczynówkowy (łac. haemorrhagia subarachnoidalis, ang. subarachnoidal hemorrhage, SAH) to stan, w którym dochodzi do bardzo obfitego krwawienia pod środkową oponę mózgu, czyli pajęczynówkę. Głównym objawem mogącym świadczyć o krwotoku podpajęczynówkowym jest silny ból głowy. Należy wiedzieć, że SAH stanowi około 3% wszystkich udarów mózgu i 1/3 udarów krwotocznych (zwanych potocznie „wylewem krwi do mózgu”). Częstość występowania tego krwotoku zostało oszacowane na 6-8 : 100 000. Niestety charakteryzuje go wysoka śmiertelność, wahająca się od 32-67%
 
Przyczyny SAH
 
Najczęstszą przyczyną samoistnych krwotoków podpajęczynówkowych jest pęknięcie tętniaka wewnątrzczaszkowego. Pojawiają się też w przebiegu różnych wad naczyniowych mózgu i na skutek urazów głowy. Czynnikami predysponującymi do wystąpienia krwotoku podpajęczynówkowego są m.in. nadciśnienie tętnicze, palenie tytoniu i występowanie tętniaków wewnątrzczaszkowych w rodzinie chorego.
 
Objawy krwotoku podpajęczynówkowego
 
Jak wspomniano wcześniej, najistotniejszym objawem krwotoku podpajęczynówkowego jest silny ból głowy, opisywany przez pacjentów jako „najgorszy w życiu ból głowy”. Ból głowy bywa mniej nasilony w przypadku niewielkich krwawień podpajęczynówkowych, co często staje się przyczyną ich przeoczenia. Inne objawy, które pojawiają się na skutek krwotoku podpajęczynówkowego wynikają z nadciśnienia wewnątrzczaszkowego (z powodu napływającej krwi do mózgu). A są to:

Może też wystąpić krwawienie w obrębie gałki ocznej (u około ¼ chorych), a w przypadku krwotoku pourazowego –  często są widoczne stłuczenia i skaleczenia głowy.
Stopień nasilenia krwotoku podpajęczynówkowego określa się według skali Hunta i Hessa.
 
Skala Hunta i Hessa
Stopień Opis
Iº - Bez objawów lub niewielki ból głowy i zaznaczona sztywność karku
IIº - Porażenie nerwów czaszkowych, średni lub nasilony ból głowy, sztywność karku
IIIº - Niewielkie objawy ogniskowe, chory podsypiający lub splątany
IVº - Znaczne zaburzenia świadomości (stupor), średnie lub nasilone objawy ogniskowe, poronne objawyodmóżdżeniowe
Vº - Głęboka śpiączka, sztywność odmóżdżeniowa, rozkojarzenie wegetatywne
 
Jeden stopień dodajemy dla każdej ciężkiej choroby ogólnoustrojowej 
(np. nadciśnienia tętniczego, cukrzycy, POChP) . 
 
Objawy tętniaków mózgu
 
Diagnostyka 
 
Gdy lekarz podejrzewa krwotok podpajęczynówkowy, zleca tomografię komputerową głowy. Najlepiej, gdy zostanie wykonana w ciągu 12 godzin od wystąpienia objawów. Jeśli mimo prawidłowego obrazu w tomografii komputerowej nadal podejrzewany jest SAH, wówczas pacjent jest kierowany na rezonans magnetyczny głowy. Kolejnym badaniem, które może potwierdzić krwotok podpajęczynówkowy jest badanie płynu mózgowo-rdzeniowego pobieranego drogą punkcji lędźwiowej (wtedy płyn mózgowo-rdzeniowy zawiera krew – ale nie jest skrwawiony podczas wykonywania punkcji). Jeśli krwotok zostaje zidentyfikowany, następnie identyfikowane są jego przyczyny. Gdy podejrzewa się krwotok z pękniętego tętniaka, wtedy dodatkowo są wykonywane badania naczyń krwionośnych, jak angiografia tomografii komputerowej, angiografia rezonansu magnetycznego oraz cyfrowa angiografia subtrakcyjna (złoty standard).
 
Leczenie
 
Stan pacjentów z krwotokiem podpajęczynówkowym na ogół jest ciężki. Postępowanie lecznicze skupia się na zabezpieczeniu podstawowych funkcji życiowych, jak oddychanie i krążenie. Utrata przytomności u osób z SAH może trwać długo. Gdy do krwawienia dochodzi w wyniku pęknięcia tętniaka, wówczas może on zostać zamknięty podczas operacji neurochirurgicznej (klipsowanie, embolizacja zwojami platynowymi).
 
Do wczesnych powikłań SAH zaliczamy skurcz naczyń krwionośnych (efektem którego jest zablokowanie krążenia, w tym dopływu krwi do mózgu w okolicach pęknięcia naczynia), ponowne krwawienie/krwotok (ryzyko zmniejsza się gdy pęknięty tętniak zostanie zaklipsowany, ale nadal istnieje), napady drgawkowe, wodogłowie i wstrząs neurokardiogenny zkardiomiopatią tako-tsubo. Krwotok podpajęczynówkowy wiąże się też z uszkodzeniem mózgu. Ponad 1/3 pacjentów z krwawieniem podpajęczynówkowych umiera.