Tętniak (łac. aneurysma, ang. aneurysm) to poszerzenie tętniczego naczynia krwionośnego (bardzo rzadko żyły), przez które przepływa krew. Ściany tętniaków są słabe i cienkie, zatem mogą ulegać niespodziewanym pęknięciom. Przepływ krwi przez tętniaki może być zaburzony, a w naczyniach tworzą się skrzepliny. W ośrodkowym układzie nerwowym tętniak  przybiera różne formy. Może być wrzecionowaty, workowaty, prosowaty i rozwarstwiajacy. Do przyczyn tętniaków zaliczamy wady naczyniowe (budowy ich ścian), nadciśnienie tętnicze, choroby genetyczne jak zespół Marfana, zmiany miażdżycowe, angiopatie cukrzycowe, stany zapalne tętnic oraz zakażenia. Zwykle o tym, ze ktoś ma tętniaka dowiadujemy się przypadkiem np. podczas badań okresowych lub na szpitalnym oddziale ratunkowym. Tętniaki mózgu występują u około 5% populacji ogólnej.
 
Rodzaje tętniaków mózgu
 
Tętniak workowaty opisywany jest jako twór kulisty lub nieco wydłużony, osiągający wielkość od kilku milimetrów do kilku centymetrów. Zazwyczaj lokalizuje się w naczyniach koła tętniczego mózgu. Tętniaki wrzecionowate cechuje nieregularny, esowaty kształt. Najczęściej jest ujawniany na tętnicy podstawnej i tętnicy szyjnej wewnętrznej oraz sąsiadujących z nimi gałęziach tętnic mózgu. Na ogół jest efektem zmian miażdżycowych naczyń i występuje w przebiegu zespołu Marfana. Tętniaki prosowate, znane jako mikrotętniaki, są maleńkimi uwypukleniami na gałązkach tętnic mózgowych. Uwidaczniane są w okolicach skorupy, wzgórza, mostu, móżdzku i płaszcza mózgu. Z kolei tętniak rozwarstwiający polega na przerwaniu błony wewnętrznej naczynia, które skutkuje napływaniem krwi do tego miejsca i wytworzeniem nieprawidłowego kanału, „zatoczki” w ścianie tętnicy. Tętniaki rozwarstwiające lokalizują się najczęściej w aorcie brzusznej, rzadziej w mózgu i dotyczą osób z wadami ścian naczyń oraz zespólem Marfana.
 
Objawy tętniaków mózgu
 
Do momentu wystąpienia krwawienia lub krwotoku podpajęczynówkowego tętniak może nie dawać o sobie żadnych sygnałów. Dopiero gdy pęknie i dojdzie do wspomnianego krwawienia, wtedy w zależności od lokalizacji będą obserwowane bardziej charakterystyczne objawy np. rozszerzenie źrenicy. Jeśli pęknięcie jest małe, wówczas krwawienie może trwać nawet kilka dni. Ogólne ryzyko pęknięcia tętniaka mózgu zostało oszacowane na 0,5-1% rocznie, co zależy od wielkości, lokalizacji i wcześniejszczego pęknięcia tętniaka.
 
Tętniak na tętnicy łączącej przedniej występuje najczęściej. Gdy dochodzi do jego pękniecia, wówczas obserwuje się bardzo silny ból głowy niepoddający się leczeniu przeciwbólowemu. Ponadto bólowi głowy towarzyszy utata przytomności, czasem z napadem drgawek.
Powikłaniem krwotoku z pękniętego tętniaka tętnicy łączącej przedniej może być krwiak, wodogłowie, obrzek mózgu, niedowład połowiczy oraz zaburzenia poznawcze i psychoruchowe. Niestety w ciągu 24 godzin od pęknięcia tętniaka wiele osób umiera.
 
Tętniaki tętnicy szyjnej wewnętrznej w odcinku wewnątrzczaszkowym objawiają się silnym bólem w okolicy pozagałkowej lub czołowej. Można zapobserwować też ptozę, czyli opadanie powieki. Ponadto mogą wystąpic zaburzenia w polu widzenia jeśli tętniak uciska na pasmo wzrokowe (co ma miejsce w przypadku dużych tętniaków).
 
Do symptomów tętniaków tętnicy środkowej zaliczamy niedowłady i krwiaka śródmózgowego. W porównaniu z innymi tętniakami, tym częściej towarzyszą napady drgawkowe. Z kolei tętniaki tętnic układu kręgowo-podstawnego mózgu dają o sobie znać objawami będącymi skutkeim ucisku na nerwy czaszkowe. W ich symptomatologii również obserwujemy bóle głowy, nudności, a także utraty przytomności, dezorientację, niedowłady połowicze oraz zaburzenia świadomości w razie nasilenia krwotoku.
 
Podsumowując, głównymi objawami tętniaków mózgu są intensywne bóle głowy, trudne do zniesienia i oporne na leki. Warto wiedziec, że ból może promieniować do oczu, karku lub szyi. W przypadku krwawień gwałtownych i masywnych dochodzi do obrzęku mózgu i śpiączki, a często również do zgonu. Małe pęknięcia mogą krwawić nawet kilka dni. Do powikłań pękniętego tętniaka zaliczamy:

 
Badaniem, które najlepiej uwidacznia krwawienie podpajęczynówkowe jest tomografia komputerowa głowy. U osoby z podejrzeniem pęknięcia tętniaka powinna zostać niezwłocznie wykonana. Nalezy też wspomnieć, że ryzyko pęknięcia tętniaka rośnie około 3-10 krotnie u osób, które palą papierosy.